Bệnh tim mạch không chỉ do rối loạn lipid, mà còn liên quan đến tình trạng viêm mạn tính tiềm ẩn. CRP độ nhạy cao (hs-CRP) là một xét nghiệm hiện đại giúp phát hiện sớm viêm thành mạch ở người chưa có triệu chứng, từ đó dự đoán nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột quỵ trong tương lai.

1. hs-CRP là gì và khác gì so với CRP thường?

hs-CRP (high sensitivity C-reactive protein) là xét nghiệm CRP được thực hiện bằng công nghệ có độ nhạy cao gấp 10 lần, cho phép phát hiện nồng độ viêm ở mức rất thấp (0.1–10 mg/L), trong khi CRP thường chỉ phản ánh viêm cấp tính (>10 mg/L).

hs-CRP tăng nhẹ → gợi ý:

• Viêm mạn tính âm ỉ trong lòng mạch

• Nguy cơ xơ vữa động mạch sớm

• Tiền đề hình thành huyết khối

Theo The New England Journal of Medicine (2002), hs-CRP là yếu tố tiên đoán độc lập với cholesterol về nguy cơ tim mạch, đặc biệt ở người có LDL-C bình thường.

2. Mối liên hệ giữa viêm – xơ vữa – nguy cơ tim mạch

Xơ vữa mạch máu không đơn thuần là tích tụ lipid, mà là quá trình viêm phức tạp kéo dài nhiều năm. Viêm nội mô gây:

• Tổn thương lớp lót mạch máu

• Huy động bạch cầu, đại thực bào

• Tạo mảng xơ vữa và hình thành cục máu đông

hs-CRP được tiết ra từ gan dưới kích thích của Interleukin-6 (IL-6) – marker sớm của viêm hệ thống.

hs-CRP tăng → gợi ý:

• Rối loạn nội mô

• Nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ, hội chứng vành cấp

3. Giá trị tham chiếu và phân tầng nguy cơ

Chú ý: Cần làm hs-CRP khi không sốt, không nhiễm trùng cấp, lý tưởng sau 2 tuần kể từ khi hồi phục hoàn toàn nếu từng bị bệnh gần đây.

4. Ai nên làm xét nghiệm hs-CRP?

Đối tượng khuyến cáo:

• Người ≥ 40 tuổi

• Có 1–2 yếu tố nguy cơ: hút thuốc, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, béo bụng, tiểu đường

• Người có LDL-C bình thường nhưng gia đình có tiền sử bệnh tim mạch

• Sau điều trị nhồi máu cơ tim → theo dõi đáp ứng điều trị bằng statin hoặc aspirin

Tại Việt Nam, nhiều bệnh viện như BV Tim Hà Nội, Viện Tim TP.HCM, Bạch Mai đã kết hợp hs-CRP vào gói tầm soát tim mạch toàn diện cho người trên 40 tuổi.

5. hs-CRP và chiến lược điều trị cá thể hóa

Nghiên cứu JUPITER Trial (2008) trên 17.800 người khỏe mạnh nhưng hs-CRP > 2.0 mg/L cho thấy:

“Điều trị bằng Rosuvastatin giúp giảm 44% nguy cơ biến cố tim mạch dù LDL-C ở mức bình thường.”

Tại Hội Tim mạch Việt Nam 2022, các chuyên gia khuyến nghị:

• hs-CRP nên được xét nghiệm song song với lipid máu

• Có thể dùng hs-CRP để lựa chọn bệnh nhân điều trị statin liều cao dự phòng

6. Một số lưu ý trong thực hành

• Không làm hs-CRP khi đang viêm cấp tính hoặc sốt

• Nên làm xét nghiệm 2 lần cách nhau 2 tuần để loại trừ tăng giả

• Không sử dụng hs-CRP đơn lẻ để chẩn đoán, mà dùng để phân tầng nguy cơ tim mạch cộng gộp

Xét nghiệm hs-CRP là công cụ hiện đại giúp phát hiện sớm nguy cơ tim mạch tiềm ẩn ngay cả ở người khỏe mạnh, đặc biệt khi các chỉ số lipid bình thường. Với khả năng tiên lượng chính xác, dễ thực hiện và chi phí hợp lý, hs-CRP xứng đáng được tích hợp vào các gói khám sức khỏe định kỳ – đặc biệt trong chiến lược phòng ngừa bệnh tim mạch từ sớm tại Việt Nam.

Tài liệu tham khảo

• The New England Journal of Medicine, 2002 – nejm.org

• JUPITER Trial, 2008 – New England Journal of Medicine

• American Heart Association (AHA) Guidelines, 2020

• Hội Tim mạch học Việt Nam – Báo cáo hội nghị 2022

• Sức khỏe & Đời sống, Bộ Y tế – suckhoedoisong.vn