Trong vài năm trở lại đây, cùng với sự phát triển của y học hiện đại và bối cảnh đại dịch COVID-19, các xét nghiệm đánh giá phản ứng viêm hệ thống ngày càng trở thành công cụ không thể thiếu trong thực hành lâm sàng. Trong đó, Interleukin-6 (IL-6) nổi lên như một chỉ dấu sinh học quan trọng, giúp sàng lọc, tiên lượng và theo dõi tiến triển của nhiều bệnh lý cấp và mạn tính. Tại Việt Nam, việc ứng dụng xét nghiệm IL-6 không chỉ tập trung ở các bệnh viện tuyến cuối mà đang dần mở rộng ra các cơ sở y tế địa phương trong chiến lược chuẩn hóa chẩn đoán theo hướng y học chính xác.
1. Tổng quan về xét nghiệm Interleukin-6 (IL-6)
Interleukin-6 (IL-6) là một cytokine tiền viêm, đóng vai trò điều hòa phản ứng miễn dịch, viêm và sinh huyết học. Xét nghiệm định lượng IL-6 giúp đánh giá mức độ viêm hệ thống, đặc biệt trong các bệnh lý như nhiễm trùng nặng, viêm mạn tính, rối loạn tự miễn, ung thư và nổi bật nhất là COVID-19 thể nặng.
Theo Tạp chí The Journal of Clinical Investigation (2020), nồng độ IL-6 trong máu tăng cao có liên hệ trực tiếp với nguy cơ tử vong ở bệnh nhân COVID-19. Cùng thời điểm, nhiều bệnh viện lớn tại Việt Nam như Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bạch Mai đã tích hợp xét nghiệm IL-6 vào quy trình đánh giá mức độ nặng của bệnh nhân COVID-19, đặc biệt trong việc chỉ định thuốc sinh học như Tocilizumab (Báo Sức khỏe & Đời sống, 2021).
2. Tại sao cần thực hiện xét nghiệm IL-6?
Đánh giá mức độ viêm toàn thân
IL-6 phản ánh tình trạng kích hoạt miễn dịch của cơ thể. Nồng độ IL-6 tăng nhanh trong các tình trạng viêm cấp, nhiễm khuẩn huyết, tổn thương đa cơ quan, đặc biệt trước khi các chỉ số huyết học khác biểu hiện bất thường rõ ràng. Xét nghiệm IL-6 được xem là công cụ cảnh báo sớm trong nhiều tình huống lâm sàng nguy kịch.
Tiên lượng biến chứng nặng trong COVID-19
Nghiên cứu trên New England Journal of Medicine (2020) cho thấy nồng độ IL-6 ở bệnh nhân COVID-19 nặng có thể cao gấp 5–10 lần bình thường, và liên quan đến nguy cơ tử vong cao gấp 4 lần so với nhóm bệnh nhẹ. Theo báo Tuổi Trẻ (2021), Bộ Y tế Việt Nam đã đưa IL-6 vào danh mục xét nghiệm hỗ trợ điều trị cá thể hóa cho bệnh nhân COVID-19 tại ICU, nhằm quyết định thời điểm sử dụng kháng thể đơn dòng chống IL-6.
Ứng dụng trong các bệnh lý khác
Ngoài COVID-19, IL-6 còn được ứng dụng trong:
- Theo dõi viêm khớp dạng thấp (RA)
- Sàng lọc và đánh giá tiến triển ung thư buồng trứng, đa u tủy
- Chẩn đoán nhiễm trùng huyết và viêm mô mềm sâu
- Phân tầng nguy cơ bệnh lý tự miễn
Tạp chí Clinical Immunology (2023) chỉ ra rằng IL-6 là biomarker độc lập và nhạy cao trong chẩn đoán tổn thương mô cấp tính và tiên lượng tử vong tại khoa hồi sức tích cực (ICU).
3. Chỉ định xét nghiệm IL-6 trong thực hành lâm sàng
Bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm IL-6 khi gặp các trường hợp:
- Sốt cao không rõ nguyên nhân
- Nghi ngờ nhiễm khuẩn huyết hoặc viêm phổi nặng
- Bệnh nhân COVID-19 có biểu hiện suy hô hấp
- Theo dõi điều trị kháng IL-6 (như Tocilizumab)
- Bệnh nhân có biểu hiện viêm tự miễn hoặc lupus ban đỏ hệ thống
Giá trị tham chiếu thông thường:
- < 7 pg/mL: Bình thường
- 7–30 pg/mL: Viêm nhẹ hoặc mạn tính
- 100 pg/mL: Gợi ý viêm hệ thống nặng, nguy cơ cytokine storm
4. Một số lưu ý khi làm xét nghiệm IL-6
Thời điểm lấy mẫu
- Nên thực hiện vào buổi sáng
- Tránh thời điểm sau khi bệnh nhân vừa truyền máu hoặc dùng thuốc ức chế miễn dịch
- Không dùng mẫu huyết thanh đã đông/tán huyết
Yếu tố ảnh hưởng đến kết quả
- Thuốc như corticosteroids hoặc ức chế IL-6 có thể làm giảm giả tạo kết quả
- Viêm nhẹ (viêm họng, nhiễm siêu vi) cũng có thể làm tăng IL-6 nhẹ, cần kết hợp với chỉ số CRP, PCT, D-dimer để đánh giá toàn diện
Không sử dụng đơn lẻ
- IL-6 là chỉ dấu hỗ trợ, cần được đánh giá trong bối cảnh lâm sàng cụ thể
- Luôn kết hợp với xét nghiệm huyết học, chức năng gan, đông máu và chẩn đoán hình ảnh
Xét nghiệm IL-6 hiện nay không chỉ phục vụ chẩn đoán mà còn đóng vai trò chiến lược trong phân tầng nguy cơ, điều trị cá thể hóa và tiên lượng bệnh lý nặng. Với xu hướng mở rộng hệ thống xét nghiệm sinh học phân tử và y học chính xác tại Việt Nam, IL-6 đang trở thành một trong những xét nghiệm thiết yếu tại các bệnh viện lớn và ICU.
Ứng dụng đúng và kịp thời xét nghiệm IL-6 sẽ giúp bác sĩ ra quyết định nhanh hơn, chính xác hơn, từ đó tăng hiệu quả điều trị, đặc biệt trong các tình huống khẩn cấp như COVID-19, nhiễm trùng huyết hoặc bệnh tự miễn tiến triển.
Nguồn tham khảo
- The Journal of Clinical Investigation, 2020 – www.jci.org
- New England Journal of Medicine, 2020 – www.nejm.org
- Clinical Immunology, Elsevier, 2023 – www.journals.elsevier.com/clinical-immunology
- Báo Sức khỏe & Đời sống, Bộ Y tế, 2021 – suckhoedoisong.vn
- Báo Tuổi Trẻ, 2021 – tuoitre.vn